طبق آنچه در ویکیشنری آمده کلمه Version، که در فارسی به نسخه ترجمه شده، از قرن شانزدهم در زبان انگلیسی به کار می رفته است. این کلمه یعنی: “فرم (صورت) دیگری از چیزی”. می توان در مهندسی نرم افزار کلمه “چیزی” را همان نسخه صفر کد (Initial commit) در نظر گرفت. در این حالت “فرم های دیگر” تغییراتی هستند که به مرور روی نسخه صفر کد انجام می شود تا نرم افزار نهایی به دست آید.

اما در اصطلاح “کنترل نسخه”، که معادل فارسی Version Control است به جز Version کلمه دیگری هم وجود دارد (کلمه Control). می توان گفت کنترل در اینجا به معنای مدیریت است.

تا اینجا اجزای اصطلاح کنترل نسخه را یک به یک بررسی کردیم! حال، نوبت به تعریف این اصطلاح در مهندسی نرم افزار است. در ادامه این تعریف را از منظر دو منبع بررسی می کنیم:

• سیستم کنترل نسخه ابزاری است که تغییرات اعمال شده بر فایل یا مجموعه ای از فایل ها را در طول زمان ذخیره می کند تا در آینده بتوان به این تغییرات دسترسی داشت.
• سیستم کنترل نسخه نرم افزاری است که به توسعه دهندگان در کار تیمی کمک کرده و نسخه ای کامل از تاریخچه پروژه را هم آرشیو می کند.

در واقع سیستم کنترل نسخه به شما و تیمتان امکان می دهد تغییرات اعمال شده در طول مدت پروژه را  دنبال کنید و مثل Microsoft Word امکان Undo و Redo برایتان فراهم می آورد. در واقع می توان گفت سیستم های کنترل نسخه دو ویژگی اصلی در اختیارتان قرار می دهند:

• با ذخیره سازی مجموعه تغییرات اعمال شده به کد به شما امکان بازگشت به نسخه های قبلی کد پیش از تغییرات را می دهند
• با استفاده از آنها در یک تیم می توانید ببینید کدام اعضای تیم چه تغییراتی را ایجاد کرده اند و این تغییرات چه اثری در محصول نهایی داشته اند

بدون چنین سیستمی کار تیمی بسیار مشکل خواهد بود. زیرا همه اعضای تیم باید فایل یکسانی را تغییر دهند و شما نمی توانید ببینید کدام تغییر متعلق به کیست. به علاوه باید کپی های متعددی از کد داشته باشید تا اگر مجموعه تغییراتی، باعث از کار افتادن نرم افزار شد نسخه قبلی را در دست داشته باشید.

در حال حاضر سیستم های کنترل نسخه بسیاری وجود دارند. سیستم هایی مثل Subversion، Git، Mercurial و غیره. ممکن است از خود بپرسید تفاوت این سیستم ها در چیست و کدام یک برای کار شما مناسب تر است؟ در واقع بر اساس مدل کارکرد می توان سیستم های کنترل نسخه را به سه دسته مختلف تقسیم کرد:

• سیستم های کنترل نسخه محلی: این سیستم ها برای یک کاربر طراحی شده اند و فایل ها را روی هارددیسک کاربر نگه داری می کنند و امکان استفاده تحت شبکه ندارند مثل RCS یا SCCS. به علاوه در این سیستم ها چند کاربر نمی توانند به صورت همزمان فایلی را تغییر دهند
• سیستم های کنترل نسخه متمرکز: در این سیستم ها یک سرویس دهنده وجود دارد که فایل های مورد نظر روی آن قرار دارند. کاربران باید ابتدا آخرین نسخه پروژه را دریافت کنند. تغییرات مورد نظر را انجام دهند و در نهایت کدهای تغییر یافته را به سرویس دهنده ارسال کنند. اگر موقع ارسال مشخص شود کاربر دیگری قبلا همین فایل ها را تغییر داده پیش از ارسال باید تغییرات اعمال شود. برخی از سیستم های این گروه عبارتند از Subversion، CVS و غیره.
• سیستم های کنترل نسخه توزیع شده: در سیستم های توزیع شده یک نسخه مرکزی از فایل ها وجود ندارد و هر کاربری تمامی تاریخچه پروژه ( بر خلاف سیستم های متمرکز که کاربران فقط نسخه آخر را در اختیار دارند) را در اختیار دارد. هر کاربر تغییرات مورد نظر خود را اعمال کرده و در نسخه محلی خود ذخیره می کند. در این حالت کاربران می توانند پس از اتمام تغییرات نسخه محلی خود را با یک نسخه راه دور همگام سازی کنند. سیستم هایی مثل Git و Mercurial از این مدل استفاده می کنند.

اما کدام مدل برای شما مناسب تر است؟ در حال حاضر پر کاربرد ترین سیستم موجود Git است اما ممکن است بسته به نیازی که دارید یک سیستم متمرکز پاسخ گوی تمامی نیازهایتان باشد. اگر تیم نرم افزاریتان در نواحی مختلف جغرافیایی هستند محتملا یک سیستم توزیع شده برای شما مناسب تر است اما اگر همه اعضای تیمتان در یک مکان متمرکز هستند می توانید از سیستم های متمرکز هم استفاده کنید. اگر فقط به مدیریت نسخه فایلهای شخصی تان نیاز دارید یک سیستم محلی هم پاسخ گوی نیازتان هست!

اگر تمایل دارید اطلاعات بیشتری درباره سیستم های کنترل نسخه بدست آورید می توانید به کتب منتشر شده در این زمینه مراجعه کنید. لیستی از کتب منتشر شده درباره گیت در این ریپازیتوری موجود است.

برای آگاهی از پست های بعدی می توانید در کانال تلگرام وبلاگ عضو شوید.
برای عضویت در کانال وبلاگ اینجا کلیک کنید