چند روز پیش در ژورنال PLOS ONE به مقاله جالبی در مورد فریبکاری (Deception) برخوردم. این مقاله سعی داره به بررسی علل روان شناختی فریبکاری بپردازه و در این راستا با طراحی یک آزمایش تجربی نتایجی هم به دست آورده. البته مقاله به عقیده من از نظر روش پیاده سازی تحقیق با مشکلات عدیده ای مواجه است که در انتهای این متن به اونها پرداختم. به علاقه مندان پیشنهاد می کنم پس از مطالعه این متن مقاله رو مطالعه کنند.

اما نکته جالبی که در این مقاله توجه من رو به خودش جلب کرد فرض تحقیق (Hypothesis) و مشاهدات شخصی خودم در این زمینه است. فرضیه ای که این مقاله سعی داره به صورت تجربی بررسی کنه از این قراره:

فریب خویشتن در وجود انسانها تکامل پیدا کرده چون به فریب دیگران کمک می کنه. افرادی که خودشون رو فریب می دهند و توانایی های خودشون رو دست بالا می گیرند نسبت به سایر افراد راحت تر دروغ می گن و در نتیجه در جامعه فرصت های بهتری به دست میارن.

در چند سال اخیر با افراد حیله گر و فریبکار زیادی مواجه شدم؛ کسانی که مثل آب خوردن دروغ می گفتند. دروغ در مورد توانایی هاشون، دروغ در مورد کارهایی که انجام می دادند و خیلی موارد دیگه. در این میان برخورد سایرین رو هم با این دروغ گو ها مشاهده می کردم. به نظر می رسه مردم حرف های دروغ و جذاب رو ساده تر از حقایق باور می کنند. به نظر می رسه حقیقت اغلب کسل کننده است و ذهن آدمی به دنبال مطالب جذابه. شاید اصلا دلیل بهتر و ساده تر پذیرفته شدن دروغ و فریب در جامعه این باشه. اما آیا بهتر نیست کمتر فریب بدیم و بیشتر برای رسیدن به اهدافمون تلاش کنیم تا جامعه بهتری بسازیم؟؟ آیا پایانی برای این دروغ ها و خالی بندی ها وجود داره یا این موارد هم مثل حماقت بشر بی پایانند؟

مشکلات مقاله

مقاله سعی در بررسی مورد بسیار جالبی داره اما نتایجش خیلی قابل اعتماد نیستند. روش برپاسازی از یک عدم وجود تغییر در متغیر مستقل (Manipulation) و فقدان تصادفی بودن (Randomization) تخصیص شرکت کننده گان در تخقیق رنج میبره. فقدان تصادفی بودن قابل پذیرشه و روش تحقیق رو از یک روش Experimental به یک روش Quasi-Experimental تغییر می ده اما عدم کنترل و تغییر متغیر مستقل قابل قبول نیست. به علاوه مشکلات دیگری هم در نحوه برپاسازی تحقیق وجود داره:

۱- گنگ بودن تقدم زمانی علت و معلول (Ambiguous Temporal Precedence): دقیقا مشخص نیست در فرض ارائه شده (individuals who overestimate their abilities at a task are overrated at that task by observers) بزرگنمایی دیگران باعث خود فریبی می شه یا خود فریبی علت دست بالا گرفته شدن بوسیله سایرینه!

۲- روش مورد استفاده برای سنجش کمی فریب مناسب نیست (Low Construct Validity).

۳- در انتخاب شرکت کنندگان در تحقیق بایاسی به سمت شرکت کنندگان مونثی که در رشته های علوم انسانی تحصیل می کنند و مشتاق به شرکت در تحقیق هستند وجود داره (Selection Bias).

۴- روش مورد استفاده برای دریافت نظر مخاطبان می تونه باعث تغییر نظر اونها بشه (Sensitization).

تمامی این موارد می تونه باعث بشه خواننده بتونه توضیحات جایگزینی رو برای نظریه ارائه شده بیاره که در نهایت تهدیدی برای اعتبار درونی تحقیق (Threat to Internal Validity) به حساب میاد.

می گویند ملانصرالدین از همسایه اش دیگی را قرض گرفت . چند روز بعد دیگ را به همراه دیگی کوچک به او پس داد. وقتی همسایه قصه دیگ اضافی را پرسید ملا گفت دیگ شما در خانه ما وضع حمل کرد. چند روز بعد ، ملا دوباره برای قرض گرفتن دیگ به سراغ همسایه رفت و همسایه خوش خیال این بار دیگی بزرگتر به ملا دادبه این امید که دیگچه بزرگتری نصیبش شود. تا مدتی از ملا نصرالدین خبری نشد . همسایه به در خانه ملا رفت و سراغ دیگ خود را گرفت. ملا گفت دیگ شما در خانه ما فوت کرد. همسایه گفت مگر دیگ هم می می میرد و جواب شنید :چرا روزی که گفتم دیگ تو زاییده نگفتی که دیگ نمی زاید. دیگی که می زاید حتما مردن هم دارد.

اگر امروز پایدارم در اسارت خویش
که به این پایداری گرفتارم،
نه در اسارت تن!
که در اسارت من در تن…!
در تلالو غروبی شاید
در بطن بینهایت زمان
به ختم این اسارت خواهم نشست
و بی گمان رقص مهتاب را
خواهم دید در قاب شمع آجین مرداب
اما هم چنان!
در اسارت تنی که به نامم است
گرفتارم
تا بینهایتی که نمی دانم!

سرو چمان من چرا میل چمن نمی‌کند
همدم گل نمی‌شود یاد سمن نمی‌کند

دی گله‌ای ز طره‌اش کردم و از سر فسوس
گفت که این سیاه کج گوش به من نمی‌کند

تا دل هرزه گرد من رفت به چین زلف او
زان سفر دراز خود عزم وطن نمی‌کند

پیش کمان ابرویش لابه همی‌کنم ولی
گوش کشیده است از آن گوش به من نمی‌کند

با همه عطر دامنت آیدم از صبا عجب
کز گذر تو خاک را مشک ختن نمی‌کند

چون ز نسیم می‌شود زلف بنفشه پرشکن
وه که دلم چه یاد از آن عهدشکن نمی‌کند

دل به امید روی او همدم جان نمی‌شود
جان به هوای کوی او خدمت تن نمی‌کند

ساقی سیم ساق من گر همه درد می‌دهد
کیست که تن چو جام می جمله دهن نمی‌کند

دستخوش جفا مکن آب رخم که فیض ابر
بی مدد سرشک من در عدن نمی‌کند

کشته غمزه تو شد حـــافـــظ ناشنیده پند
تیغ سزاست هر که را درک سخن نمی‌کند

یکی از دوستان در مورد منابع دروس مربوط به رشته نرم افزار در دانشگاه صنعتی شریف سوال کرده بودند. در پاسخ به ایشان باید عرض کنم که بنده اطلاعی در مورد منابع مورد استفاده در این دانشگاه ندارم اما مسلما منابع مورد استفاده تفاوت چندانی با منابع سایر دانشگاه ها ندارند؛ به خصوص در دوره کارشناسی.